W Kodeksie Prawa kanonicznego (kan. 992) odnajdujemy następującą definicję odpustu: „Odpust jest to darowanie przed Bogiem kary doczesnej za grzechy, odpuszczone już co do winy. Otrzymuje je wierny, odpowiednio przygotowany i po wypełnieniu określonych warunków, przez działanie Kościoła, który jako sługa odkupienia autorytatywnie rozporządza i dysponuje skarbcem zadośćuczynień Chrystusa i świętych”. Aby dobrze zrozumieć, czym jest odpust, trzeba dobrze zrozumieć naturę grzechu. Ma on zawsze podwójny skutek nazywany karą wieczną i karą doczesną. Kara wieczna wynika z tego, iż grzech ciężki pozbawiając nas zjednoczenia z Bogiem pozbawia nas szczęścia wiecznego. Świadome i dobrowolne odrzucenie Bożej miłości ma swoje dramatyczne w skutkach konsekwencje. Człowiek sam decyduje się na życie bez Boga. Kara wieczna jako skutek grzechu darowana jest wraz z przebaczeniem otrzymanym od Boga w sakramencie pokuty i pojednania. Droga sakramentalna jest drogą nawrócenia, drogą powrotu do miłującego Ojca, który w swym miłosierdziu wciąż na nowo zaprasza nas do wspólnoty ze sobą. Niebo otwiera się dla obdarowanych przebaczeniem grzechów i łaską uświęcającą.
Grzech jest jednak czynem bardziej nieuporządkowanym, niż można byłoby się spodziewać. Zawsze pociąga za sobą destrukcyjne konsekwencje. Powoduje nieuporządkowane przywiązanie do stworzeń, a także rany, które zadajemy sobie i innym ludziom. Wprowadza nieład w porządku świata – jest przyczyną cierpienia, nienawiści, cudzej krzywdy, a także wielu innych skutków na rozmaitych płaszczyznach. Jest poważnym naruszeniem porządku sprawiedliwości i miłości. Oczyszczenie z tych następstw grzechów nazywa się karą doczesną i dokonuje się przez stan czyśćca, ale także przez cierpienie na ziemi.
Odpust jest zatem darowaniem kary doczesnej za grzechy, odpuszczone już co do winy na spowiedzi świętej. Może być zupełny (darowanie kary doczesnej w całości) lub cząstkowy (darowanie pewnej części kary doczesnej). Darowanie tej kary otrzymuje się za pośrednictwem Kościoła, który mocą władzy związywania i rozwiązywania udzielonej przez Chrystusa pragnie pomóc każdemu chrześcijaninowi oczyścić się z kar doczesnych, stanowiących konsekwencje jego grzechów.
Trzeba też wspomnieć o tym, że chrześcijanin, który stara się oczyścić z grzechów i pragnie uzdrowienia z ich skutków nie pozostaje osamotniony w swoich duchowych dążeniach. Wszyscy członkowie Kościoła – zbawieni, cierpiący w czyśćcu i żyjący na ziemi, są złączeni przedziwną więzią w Chrystusie. Istnieje między nimi trwały węzeł miłości i bogata wymiana darów – świętość jednego człowieka przynosi duchową korzyść drugiemu. Źródłem odpustów są zasługi Chrystusa, Maryi Dziewicy i wszystkich świętych, zebrane w skarbcu Kościoła.
