Święty Krzyż – Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego

INFORMACJE O PARAFII

Łysa Góra jest prastarym miejscem kultu religijnego, najpierw pogańskiego, a od XI w., gdy został na niej założony klasztor benedyktyński, chrześcijańskiego. Tradycja przypisuje fundację klasztoru królowi Bolesławowi Chrobremu w 1006 r. Współcześnie przyjmuje się, iż założenie opactwa miało miejsce na pocz. XII w. z fundacji księcia Bolesława III Krzywoustego i komesa Wojsława. Władca ten miał również wznieść jednonawowy romański kościół pw. Trójcy Świętej. Klasztor wraz ze świątynią został zniszczony podczas najazdu Tatarów (1259/1260). Odbudową opactwa zajął się książę sandomierski Bolesław Wstydliwy przed 1270 r. Około 1305 r. książę Władysław Łokietek ofiarował klasztorowi relikwie Drzewa Krzyża Świętego (zmieniono wówczas wezwanie kościoła na obecne). Opactwo rozbudowywali królowie Kazimierz Wielki i Władysław Jagiełło. Klasztor wraz ze świątynią uległ pożarowi w 1459 r. Z tego względu został przebudowany w II poł. XV w. z fundacji Kazimierza Jagiellończyka i kard. Zbigniewa Oleśnickiego. W poł. XVII w. opat Bogusław Radoszewski rozpoczął barokową przebudowę świątyni – powstały wówczas nowe ołtarze, ułożono nową posadzkę, wybudowano krypty. Opactwo zostało splądrowane podczas najazdu wojsk szwedzkich, a następnie księcia Jerzego Rakoczego (lata 50-te XVII w.). W II poł. XVIII w. kościół i klasztor zniszczyły pożary (1777 i 1779). Za opata Jana Nepomucena Niegolewskiego rozebrano mury kościoła i na tych samych fundamentach w latach 1784-1789 wzniesiono nową, istniejącą do dziś świątynię. Nad całością prac czuwał murarz Dominik Pucek. Do kościoła zamówiono obrazy u Franciszka Smuglewicza, stypendysty króla Stanisława Augusta. Nowa świątynia została konsekrowana w 1806 r. przez bpa A. Gawrońskiego. W 1819 r. opactwo benedyktynów zostało skasowane. Zabudowania klasztorne przeznaczono na miejsce przebywania księży demerytów, czyli pokutujących, (1849-1870) oraz więzienie (1883-1914, 1918-1939). W latach 1920-1923 na Święty Krzyż powrócili benedyktyni. Od 1936 r. opactwo przejęło Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. Kompleks klasztorny został częściowo zniszczony podczas II wojny światowej. Restauracja kościoła i klasztoru miała miejsce w okresie powojennym i trwa niemalże do dnia dzisiejszego, m.in. w latach 2013-2014 odbudowano wieżę kościelną, zburzoną przez Austriaków w 1914 r. W czerwcu 2013 r. świątynia pw. Trójcy Świętej została wyniesiona do godności bazyliki mniejszej. Kościół jest późnobarokowy, murowany wg projektu Józefa Karsznickiego. Posiada rzut prostokąta – jest budowlą jednonawową, trójprzęsłową, bez transeptu. W niszach elewacji zewnętrznej znajdują się rzeźby z XVII w., pochodzące prawdopodobnie z wcześniejszego kościoła. Wnętrze świątyni ma charakter klasycystyczny. Utrzymane jest ono w jasnej kolorystyce. Dwuprzęsłowe prezbiterium oddzielone jest od nawy tęczą. Ołtarz główny jest w stylu klasycystycznym z obrazem św. Trójcy pędzla Franciszka Smuglewicza. Zakrystia została nakryta sklepieniem kolebkowo-krzyżowym i ozdobiona polichromią ze scenami z życia św. Benedykta. W kaplicy Oleśnickich przechowywana jest znaczna cząstka relikwii Krzyża Świętego. Umieszczone są one w XVII-wiecznym relikwiarzu ufundowanym przez opata Bogusława Radoszewskiego.

Msze święte:
– w niedziele i święta: 8.00, 10.00, 12.00, 15.00, 17.00 (od maja do października)
– w dni powszednie: 7.00 (kaplica zakonna), 12.00 – w intencji pielgrzymów w Bazylice (od maja do września)

Odpusty: Trójcy Świętej, Krwi Przenajdroższej (I niedziela lipca), Podwyższenia Drzewa Krzyża Świętego (14 września).