Konferencja odbyła się w ramach projektu “Konserwacja wnętrz korpusu nawowego perły wczesnogotyckiej architektury sakralnej – Bazyliki Katedralnej w Sandomierzu”, który współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020. Jej celem było przybliżenie tematyki związanej z architekturą, wystrojem i walorami artystycznymi średniowiecznej świątyni, a także przybliżenie prac konserwatorskich, jakie prowadzone są obecnie w świątyni i obejmują sklepienia i ściany boczne sandomierskiej bazyliki.
W konferencji wzięli udział: bp Krzysztof Nitkiewicz, bp senior Edward Frankowski, pani Anna Krupka, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki, pan Zbigniew Maj, przedstawiciel Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pani Anna Żak-Stobiecka, Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków oraz wielu zaproszonych gości. Wykłady na temat walorów architektonicznych i artystycznych katedry wygłosili: dr hab. Marek walczak z Uniwersytetu Jagiellońskiego, dr hab. Paweł Pencakowski z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie oraz dr Jan Ptak z KUL. O przebiegu realizacji programu konserwatorskiego mówili: Roland Róg, wykonawca prac konserwatorskich, Anna Hohendorff, prowadząca parce konserwatorskie witraży oraz ks. Zygmunt Gil, proboszcz katedry. Konferencję poprowadził ks. Andrzej Rusak.
Zabierając głos pani Anna Krupka, podkreśliła duże znaczenie katedry, jako zabytku sakralnego, który przyciąga do Sandomierza wielu turystów. Podziękowała za zaangażowania wielu osób w dzieło odnowienia tej świątyni, która poprzez unikatową architekturę i walory sztuki sakralnej jest Pomnikiem Historii.
Bp Nitkiewicz podkreślił w swoim wystąpieniu, że sandomierska bazylika katedralna – najważniejsza świątynia diecezji, należy zarazem do światowego dziedzictwa kultury.
– W jej wystroju, w układzie wnętrza, malowidłach i rzeźbach współistnieją tradycje chrześcijańskiego Zachodu i Wschodu, z których wyrasta Europa. Ta bezcenna skarbnica ducha i piękna jest ratunkiem dla naszej spłaszczonej sekularyzmem oraz pragmatyzmem tożsamości. Cieszę się, że dzięki mądrym, kompetentnym ludziom oraz instytucjom to wszystko zostanie ocalone, aby przetrwało kolejne wieki, służąc nam oraz następnym pokoleniom – mówił bp K. Nitkiewicz.
Podczas swojego wykładu dr hab. Marek Walczak mówił o randze Katedry Sandomierskiej, jako dzieła architektury i budowli XIV wiecznej związanej z mecenatem Kazimierza Wielkiego. – Jan Długosz umieszcza ten kościół wśród fundacji Kazimierza Wielkiego. Znamy datę jej konsekracji w 1382 r., ale niedawno przeprowadzone badania konserwatorskie dowiodły, że prezbiterium świątyni jest wcześniejsze prawdopodobnie sięga początku XIV w. Jest to kościół halowy o trzech nawach równej wielkości, w niezwykle eleganckich formach. Jej dekoracja architektoniczna jest typowa dla fundacji kazimierzowskich, gdzie pojawiają się herby ziem tworzących Królestwo Polskie – mówił dr hab. Marek Walczak.
O dekoracji i wyposażeniu Bazyliki Katedralnej mówił dr hab. Paweł Pencakowski podkreślając, że sandomierska świątynia jest unikatowym dziełem, nie tylko w skali kraju, ale także Europy.
– Dekoracja wnętrza łączy w sobie elementy wywodzące się z różnych kultur i okresów artystycznych, począwszy od malowideł bizantyjskich, przez późnobarokowe ołtarze i malowidła, aż do polichromii z okresu II Rzeczypospolitej. To wszystko wykonywali wybitni artyści, którzy mieli świetne wyczucie walorów tego, co już tam było. Katedra jest, więc wielkim zobowiązaniem kulturowym nie tylko dla Sandomierza czy Polski, ale także dla Europy i świata – podkreślał dr hab. P. Pencakowski.
W swoim wykładzie dr hab. Jan Ptak mówił o zespołach herbów obecnych w wystroju architektonicznym i dekoracjach bazyliki katedralnej.
– Pierwszy zespół herbów znajduje się w zwornikach korpusu nawowego. Powstały one w XIV wieku i są one świadectwem pierwotnego ich istnienia na ziemiach Polskich. W czasach Kazimierza Wielkiego było to jednak pewne nowum. Odnoszą się one do ziem wchodzących w skład ówczesnego państwa. Drugi, to zespół dziewięciu herbów umieszczonych w północnej ścianie prezbiterium katedry, zasłonięte są one obecnie stalami kanonickimi. Trzeci zespół herbów to polichromie pochodzące z okresu międzywojennego wykonane przez Jana Bukowskiego. Przedstawiają one 50 herbów ziem i miast leżących na terenie Polski – mówił dr hab. Jan Ptak.
Druga cześć konferencji była poświecona prowadzonym pracom renowacyjnym. Pan Roland Róg przedstawił etapy renowacji sklepienia i ścian. – Dzięki przeprowadzonym pracom konserwatorskim i zastosowanej technologii udało się nam powstrzymać postępujący proces zniszczenia, który dotyczył sklepienia, a zwłaszcza pach sklepiennych. Zniszczone fragmenty poddano odpowiednim pracom konserwatorskim i restauratorskim. Wszelkie nawarstwienia brudu, usunięto ubytki warstwy malarskiej zostały uzupełnione i scalone kolorystycznie. Dokonano przezłocenia i przesrebrzenia wszystkie złoconych i srebrzonych elementów sklepienia – mówił pan Roland Róg. Wspominał także o odnalezionych inskrypcjach z datami z 1918 r. i z 1938 r., co uzupełnia informacje o pracach, jakie były podejmowane wcześniej w katedrze. O pracach konserwatorskich związanych konserwacją witraży mówiła Anna Hohendorff. Podkreśliła, że witraże miały liczne ubytki, spękania, przemieszczenia i pęknięcia, dlatego ich konserwacja była konieczna. Podczas podsumowania konferencji ks. Zygmunt Gil i ks. Andrzej Rusak mówili o przyszłych pracach renowacyjnych wskazując najpilniejsze potrzeby konserwatorskie.
Uczestnicy konferencji mieli okazję zwiedzić katedrę oraz zobaczyć przebieg i efekty prowadzanego programu konserwacji świątyni.
